Ustawę o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych, stosuje się do transakcji handlowych, których wyłącznymi stronami są:

  • przedsiębiorcy w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r., (prawo przedsiębiorców);
  • podmioty prowadzące działalność, o której mowa w art. 6 ust. 1 ustawy z dnia 6 marca 2018 r., (prawo przedsiębiorców);
  • podmioty, o których mowa w art. 3 ust. 1 ustawy z dnia 11 września 2019 r., (prawo zamówień publicznych);
  • osoby wykonujące wolny zawód;
  • oddziały i przedstawicielstwa przedsiębiorców zagranicznych;
  • przedsiębiorcy z państw członkowskich Unii Europejskiej, państw członkowskich Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) stron umowy o Europejskim Obszarze Gospodarczym lub Konfederacji Szwajcarskiej.

Nowe maksymalne terminy zapłaty w transakcjach handlowych będą zależeć od tego, jakie podmioty uczestniczą w danej transakcji. Zdecydowanie zaostrzają warunki stosowania wydłużonych terminów płatności, m.in.:

  • jeżeli wierzycielem dużego przedsiębiorcy jest MŚP, to maksymalny termin płatności wynosi 60 dni;
  • jeżeli dłużnikiem jest podmiot publiczny, to maksymalny termin płatności wynosi 30 dni (w przypadku podmiotów leczniczych – 60 dni);
  • pomiędzy pozostałymi przedsiębiorcami, co do zasady, termin płatności będzie mógł być dłuższy niż 60 dni, pod warunkiem, że nie będzie to rażąco nieuczciwe względem wierzyciela.

Nowe odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych mają charakter odsetek za opóźnienie. W przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i ośmiu punktów procentowych bez zmian do stanu dotychczasowego. W przypadku transakcji handlowych, w których dłużnikiem nie jest podmiot publiczny będący podmiotem leczniczym odsetki w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i dziesięciu punktów procentowych aktualnie będzie to więc 11,5 %.

Nastąpiło doprecyzowanie i uzupełnienie katalogu praktyk rażąco nieuczciwych wobec wierzyciela. Art. 11a ustawy po zmianach wskazywał będzie, że oceny, czy postanowienia umowne są rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela, należy dokonywać, biorąc pod uwagę wszystkie okoliczności sprawy, kierując się przykładowymi kryteriami:

  • rażące odstępstwa od dobrych praktyk handlowych, które naruszają zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności;
  • właściwość towaru lub usługi, które są przedmiotem transakcji handlowej, w szczególności czas zwykle potrzebny na zbycie towaru przez dłużnika na rzecz osób trzecich;
  • lub dostosowanie harmonogramu dostawy towarów lub wykonania usługi w częściach do harmonogramu spełniania odpowiadających im części świadczenia pieniężnego.

Nowy czyn nieuczciwej konkurencji, w postaci nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi, które może polegać np. na: 

  • naruszeniu przepisów ustawy o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych; 
  • rażącym odstępstwie od dobrych praktyk handlowych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności; 
  • niedostosowaniu do harmonogramu dostawy towarów lub harmonogramu wykonania usługi; 
  • nieuwzględnieniu właściwości towaru lub usługi, które są przedmiotem umowy.

Odpowiedzialność za taki czyn zabroniony będzie miała charakter prywatnoprawny, czyli wymaga aktywności pokrzywdzonego wierzyciela. Będzie on mógł skorzystać z uprawnień przewidzianych w art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.

Poprawa sytuacji prawnej wierzyciela w relacji do dłużnika w transakcjach handlowych:

  • przerzucenie na dłużnika ciężaru dowodu, że termin w umowie nie jest rażąco nieuczciwy (art. 11a ust. 2);
  • wprowadzenie zasady, że trzyletni termin na ustalenie, że termin zapłaty w umowie jest nieuczciwy wobec wierzyciela, biegnie od dnia zakończenia wykonywania umowy (art. 11a ust. 3);
  • nieważność (zakaz) zrzeczenia się roszczenia o ustalenie, że termin zapłaty jest nieuczciwy wobec wierzyciela (art. 11a ust. 4);
  • możliwość odstąpienia od umowy lub wypowiedzenia umowy, w której termin zapłaty przekracza 120 dni (art. 7 ust. 3a i 3b);
  • zmiana stawek rekompensaty, przysługującej wierzycielowi od dłużnika, które będą zależeć od wartości dochodzonej wierzytelności i będą wynosić:
  • 40 EUR gdy świadczenie pieniężne nie przekracza 5 tys. złotych;
  • 70 EUR gdy świadczenie pieniężne jest wyższe od 5 tys., ale niższe niż 50 tys.  złotych;
  • 100 EUR gdy świadczenie pieniężne jest równe lub wyższe od 50 tys. złotych.
  • roszczenie o rekompensatę, nie może być zbyte (nowy art. 10 ust. 4);
  • ułatwienia w zabezpieczanie roszczeń – Wierzyciel będzie miał możliwość wystąpienia z żądaniem zabezpieczenia roszczeń, których wartość nie przekracza 75 tys. złotych, o ile od terminu zapłaty minęło już co najmniej 3 miesiące, bez konieczności szczególnego uprawdopodobnienia interesu prawnego w udzieleniu zabezpieczenia. Zabezpieczenia udzieli Referendarz Sądowy.

Ustawa o transakcjach handlowych wprowadza nowy rodzaj postępowania przyznając uprawnienia Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK), w szczególności polegające na możliwości nakładania administracyjnych kar pieniężnych na przedsiębiorców stosujących praktyki polegające na nadmiernym opóźnianiu się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Kara pieniężna może być nakładana na wszystkie podmioty, których dotyczy ustawa z wyłączeniem podmiotów publicznych, o ile podmiot publiczny nie działa w zwykłych warunkach rynkowych, jej celem nie jest wypracowanie zysku i nie ponosi strat wynikających z prowadzenia działalności. Oznacza to, że postępowanie Prezesa UOKiK nie obejmie m.in. urzędów, uczelni, i instytutów badawczych. Interwencja Prezesa  UOKiK będzie mogła nastąpić w sytuacji, gdy suma wartości świadczeń pieniężnych (wynagrodzenia za dostawę towaru lub wykonanie usługi w transakcji handlowej) niespełnionych oraz spełnionych po terminie przez te podmioty w okresie 3 kolejnych miesięcy wynosi co najmniej 2 000 000 zł, przy czym w latach 2020 i 2021 obowiązuje podwyższony próg 5 000 000 zł. Kara będzie nakładana przez Prezesa UOKiK w wysokości równej sumie kar jednostkowych za każde niespełnione oraz spełnione po terminie świadczenie pieniężne, które było wymagalne w okresie objętym postępowaniem, z pominięciem świadczeń pieniężnych, w przypadku których termin ich spełnienia upłynął wcześniej niż 2 lata przed dniem wszczęcia postępowania. Kara będzie stanowić dochód budżetu państwa. Postępowanie Prezesa UOKiK w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnianiem świadczeń pieniężnych będą wszczynane z urzędu lub na wniosek. Postępowanie Prezesa UOKiK w sprawie nadmiernych opóźnień ze spełnianiem świadczeń pieniężnych i nałożenia kary pieniężnej powinno zostać zakończone nie później niż w terminie 5 miesięcy od dnia jego wszczęcia.

Prezes UOKiK w celu ustalenia przesłanek do wymierzenia kary, może żądać:

  • przekazania informacji i dokumentów, również od tych podmiotów, które nie są stronami transakcji,
  • od przedsiębiorców prowadzących księgi podatkowe przy użyciu programów komputerowych – przekazania całości lub części tych ksiąg oraz dowodów księgowych za pomocą środków komunikacji elektronicznej lub na informatycznych nośnikach danych, w postaci elektronicznej odpowiadającej strukturze logicznej.

Nieudzielenie informacji żądanych przez Prezesa UOKiK bądź udzielenie nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, a także uniemożliwianie lub utrudnianie rozpoczęcia lub przeprowadzenie kontroli, może skutkować nałożeniem przez UOKiK, na każdego (także na podmioty w przypadku, gdy nie są stronami transakcji handlowej) administracyjną karę pieniężną w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym (maksymalnie równowartość 50 000 000 euro). Prezes UOKiK będzie publikował na stronie internetowej Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów w całości treść postanowienia o wszczęciu postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej oraz wydanych w sprawach decyzji.

W toku postępowania w sprawie nałożenia kary pieniężnej lub postępowania wyjaśniającego, u przedsiębiorcy może być przeprowadzona kontrola przez upoważnionego pracownika Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów lub Inspekcji Handlowej. W toku kontroli stosowane będą bezpośrednio wskazane przepisy ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów oraz przepisy rozdziału 5 ustawy Prawo przedsiębiorców, z wyłączeniem art. 54 i art. 55 tej ustawy (odmienne zasady dotyczące prowadzenie więcej niż jednej kontroli i całkowitego czasu kontroli). Czas trwania kontroli w ramach jednego postępowania wobec każdego przedsiębiorcy nie będzie mógł przekroczyć 20 dni roboczych. Okres objęty postępowaniem w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych będzie obejmował 3 kolejne miesiące.

Obowiązek sporządzania raportów na temat stosowanych praktyk płatniczych dotyczy on największych przedsiębiorców tj. podatkowych grup kapitałowych oraz podmiotów, które uzyskują przychód powyżej 50 M EUR rocznie (zgodnie z art: 27b ust. 2 ustawy CIT). Sprawozdania będą składać ministrowi właściwemu do spraw gospodarki – aktualnie Ministrowi Przedsiębiorczości i Technologii, kierownicy podmiotów (lub wszystkich podmiotów wchodzących w skład grupy kapitałowej) corocznie w terminie do 31 stycznia za poprzedni rok. Sprawozdania będą publicznie dostępne w Biuletynie Informacji Publicznej po to, aby umożliwić kontrahentom takich podmiotów weryfikację, w jaki sposób stosują one zmienione przepisy o terminach zapłaty. Pierwsze sprawozdanie o stosowanych praktykach płatniczych powinno zostać sporządzone za rok 2020 do 31 stycznia 2021 r. Sprawozdania muszą zawierać:

  • firmę (nazwę) i NIP;
  • wartość świadczeń pieniężnych otrzymanych przez podmiot w poprzednim roku kalendarzowym w terminie nieprzekraczającym 30 dni, od 31 do 60 dni, od 61 do 120 dni i przekraczającym 120 dni (od dnia wystawienia faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi);
  • wartość świadczeń pieniężnych spełnionych przez podmiot w poprzednim roku kalendarzowym w terminie nieprzekraczającym 30 dni, od 31 do 60 dni, od 61 do 120 dni i przekraczającym 120 dni (od dnia wystawienia faktury lub rachunku potwierdzającego dostawę towaru lub wykonanie usługi);
  • wartość świadczeń pieniężnych nieotrzymanych przez podmiot w poprzednim roku kalendarzowym w terminie określonym w umowie oraz udział procentowy tych świadczeń w całkowitej wartości świadczeń pieniężnych należnych temu podmiotowi w tym roku;
  • wartość świadczeń pieniężnych niespełnionych w poprzednim roku kalendarzowym przez podmiot w terminie określonym w umowie oraz udział procentowy tych świadczeń w całkowitej wartości świadczeń pieniężnych do których spełnienia zobowiązany jest ten podmiot w tym roku.